Palestra. Atentados ao património lisboeta são hoje tema
de conversa em Amesterdão./16/05/2012.
Palestra.
Atentados ao património lisboeta são hoje tema de conversa em Amesterdão.
Por Ana Henriques
in Público
Historiador de arquitectura profere palestra em evento do
Europa Nostra, organização de defesa do património
Património
lisboeta em risco" é o tema de uma palestra que o historiador de
arquitectura Sérgio Rosa de Carvalho profere hoje em Amesterdão. O evento é
promovido pela organização de defesa do património Europa Nostra, que visita
Portugal em Junho, e conta com a presença de membros da secção holandesa do
Icomos, o organismo da UNESCO responsável pela atribuição dos títulos de
património mundial.
Dividindo o seu
tempo entre Amesterdão e Lisboa, o activista da defesa do património conhece
como poucos o pombalino e outros estilos arquitectónicos que caracterizam a
capital portuguesa. E critica o tipo de reabilitação urbana que a câmara tem
vindo a autorizar: "Está a matar-se a galinha dos ovos de ouro." O
emprego de materiais pouco consentâneos com o estilo pombalino, como o betão, é
uma das principais críticas que faz à recuperação de edifícios na Baixa -
juntamente com o emprego de zinco nas mansardas, em vez da tradicional telha de
canudo, ou a abertura de amplas portas nos rés-do-chão para albergar garagens. "Em
nenhum país europeu civilizado é permitido destruir interiores de edifícios em
bom estado, como aqui", observa, indignado, criticando o
"fachadismo" que faz com que o miolo de imóveis aparentemente antigos
seja, afinal, incaracterístico, por não ter havido nenhum restauro digno desse
nome.
Nem o
vice-presidente da Câmara de Lisboa, o vereador Manuel Salgado, nem os
responsáveis institucionais pela defesa do património do país saem lá muito
bem-vistos desta análise. Sérgio Rosa de Carvalho diz que o edil, que tem o
pelouro do Urbanismo na autarquia, pertence a uma escola de arquitectos
"criativos" que se recusa a intervir de forma discreta no património
construído, autorizando capacetes de vidro em cima de prédios do séc. XIX ou
demolições totais de edifícios em bom estado para os substituir por prédios
novos. "Chamam-lhe renovação urbana", ironiza, dando como exemplo o
desaparecimento de um pequeno palacete no número 35 da Av. Duque de Loulé, com
tectos artísticos, substituído num ápice por um prédio pelo grupo Espírito
Santo. Já por várias vezes o historiador de arquitectura citou uma frase do
vereador (numa entrevista ao PÚBLICO) que considera emblemática do seu modo de
pensar, e hoje irá fazê-lo uma vez mais: "Se formos muito exigentes com a
pedrinha e com o azulejo, não conseguimos reabilitar nada."
"Em nome da
confiança dos investidores, Manuel Salgado vai permitir a destruição do
património que nos resta - em vez de criar uma plataforma de regras de
intervenção no edificado, sem os assustar", opina. O PÚBLICO pediu à
Câmara de Lisboa uma reacção sobre as opiniões do historiador, mas não a
obteve.
Nem todos na
Baixa têm, no entanto, a mesma visão sobre a alegada permissividade da
autarquia. O social-democrata que preside à Junta de Freguesia de S. Nicolau,
António Manuel, mostra-se optimista: "Desde a aprovação do plano de
salvaguarda da Baixa, há dois anos, que as intervenções são feitas de forma não
intrusiva, com respeito pelos materiais e pela traça original. Agora têm de ser
criadas condições de conforto nos prédios, como a introdução de
elevadores." Já Sérgio Rosa de Carvalho vai socorrer-se das declarações do
actor Jeremy Irons, que esteve recentemente em Lisboa: "Vocês têm de
perceber aquilo que têm na Lisboa histórica: uma verdadeira jóia."
The Architectural Heritage of Lisbon in Danger/30/04/2012.
INTERNATIONAL COUNCIL ON MONUMENTS AND SITES
ICOMOSNetherland
EUROPA NOSTRA
Joint
invitation
Date:
Wednesday 16 May 2012
Dinner:
18.30-19.30 hours
Lecture:
19.30-21.00 hours
Drinks:
21.00-21.30 hours
Venue: Museum Geelvinck Hinlopen Huis, Herengracht 518basement
in Amsterdam*
Topic: The
Architectural Heritage of Lisbon in Danger
Speaker: António
Sérgio Rosa de Carvalho
As Lisbon
hosts the 2012 Europa Nostra’s European Heritage Congress (30 May – 2 June)
including a Forum entitled “Saving Europe’s Endangered Heritage,”** ICOMOS Netherland and Europa Nostra are
organising jointly a lecture by a renowned Portuguese architectural historian
and publicist António Sérgio Rosa de Carvalho who will present the fragile
situation of the architectural heritage in this historical city.
Abstract of
the lecture
Architectural
heritage in Lisbon is seriously threatened. According to Rosa de Carvalho, in
historical areas of Lisbon, such as the 18th century Baixa Pombalina or 19th
century boulevards, a false and hybrid concept of urban rehabilitation is
taking place and will be sustained in the near future by ambiguous legislation.
As a consequence buildings and interiors are completely demolished, façades
maintained but complemented with strange extensions or contrasting magnifications,
building typologies altered and synthetic materials applied. Following the
closure of two national public heritage institutes, it remains unclear whether
the new institute will prove competent and effective enough to ensure the
adequate safeguard of Portuguese rich heritage.
Although
Portugal has already successfully implemented several restoration projects
(Guimarães, Porto-Ribeira and some quarters of Lisbon) in accordance with
international standards, Rosa de Carvalho is critical about the possibilities
to create a true, solid and systematic conservation culture in Lisbon that is
sustained and conducted by restoration architects, free from political
influence and recognised by general consensus. In his lecture, Rosa de Carvalho
will address the restoration policy in Lisbon vis-à-vis Portugal’s national
heritage restoration policy.
Baixa Pombalina: an archetypal 18th century
building in distress. (photo: António Sérgio Rosa de Carvalho, 2011)
António
Sérgio Rosa de Carvalho (1953, Lisbon) is an architectural historian and
publicist who lives in Portugal and in the Netherlands. He is strongly
committed to the defence of heritage, specially in Lisbon, and for many years
has been active as an opinion maker and author of challenging articles in
Portugal’s leading national newspaper Público. Recently Rosa de Carvalho
expanded his activities to new (social) media on internet. Rosa de Carvalho is
an individual member both of ICOMOS and of Europa Nostra. He will be one of the
panellists of the Europa Nostra Forum in Lisbon.
European
Heritage Congress in Lisbon
For more
information, go to www.europanostra.org/lisbon
Heritage in Motion ( EUROPA NOSTRA )
CLICK TO ENLARGE THE IMAGES AND READ THE TEXT.
Wederopbouwplan Lissabon door Alvaro Siza
TEXTO ORIGINAL EM HOLANDÊS / TRADUÇÃO EM INGLÊS DO MESMO TEXTO EM BAIXO.
Door António
Sérgio Rosa De Carvalho
Stedenbouw / 12
mrt 1991
https://www.dearchitect.nl/projecten/wederopbouwplan-lissabon-door-alvaro-siza
Plattegrond van het plan van Alvaro Siza. Blauw: gebouwen
binnen plangebied; oranje: publieke zone; rood: af te breken gebouw ten behoeve
van publieke zone; roze: passage; bruin: metro-toegang.
Door António Sérgio Rosa De Carvalho - In het Nederlands
Architectuur Instituut was onlangs een tentoonstelling te zien van het plan van
Alvaro Siza voor de wederopbouw van Lissabon.1 In 1988 werd het Chiado, het
hart van Lissabon, door brand verwoest. Siza ontwierp een plan, dat de
woonfunctie aan het centrum teruggeeft. Volgens Antonio Sergio Rosa de
Carvalho, die het plan van Siza in het perspectief van het plan van Pombal ten
tijde van de Verlichting plaatst, is de strategie van Siza erop gericht dat het
geheugen van de stad ook daadwerkelijk beleefd kan worden door de bewoners.
“Lisbonne, qui
n’est plus, eut-elle plus de vices que Londres, que Paris, plongés dans les
délices? Lisbonne est abimée, et l’on danse d Paris.”
Met dit beroemde gedicht vat Voltaire de geestelijke reactie
samen van de achttiende eeuwers op de ramp van Lissabon, de aardbeving van
1755. Een reactie, voortkomend uit enerzijds het deïsme, dat gekenmerkt werd
door een optimistische visie ten aanzien van de natuur en geloof in een
universele harmonie als gevolg van de erfenis van het Newtoniaanse
wereldconcept, en aan de andere kant de verbijstering vanwege de
irrationaliteit van een ramp van dergelijke omvang.
In dit perspectief moet het plan voor de wederopbouw van
Lissabon beschouwd worden als een plan ’par excellence’ van de Verlichting. Dus
niet alleen de metafoor van ’architectonische phoenix’ is van toepassing, de
herrijzenis van een stad betekent hier ook een urbanistische synthese en
afspiegeling ‘avant la lettre’ van een maatschappelijk en politiek plan van de
Verlichting voor de Portugese maatschappij. Een maatschappij, die verlamd was
geraakt tussen de koloniale rijkdom en het ’goud’ van Brazilië, de inertie van
een rijk in verval en de megalomane tendensen van de barok, die uitsluitend
beleefd werden in een sfeer van contrareformatie. Tegen deze achtergrond
veroorzaakte deze natuurlijke ramp een abrupte overgang van het Ancien Régime
naar de Verlichting, van paternalistisch absolutisme naar verlicht despotisme.
Het centrum van Lissabon met het grid zoals dat tijdens de
Verlichting ontworpen werd door de markies van Pombal. Op de voorgrond het
plein dat in de toekomst autovrij moet worden
Sebastiao José de Carvalho e Melo, markies van Pombal,
gesterkt door zijn ijzeren wil en zijn politieke overtuiging, is de grote man
achter het plan voor de wederopbouw van Lissabon, dat de tijdgeest van de
Verlichting weerspiegelt. Voor het eerst in de geschiedenis van Lissabon wordt
de stad tot in het kleinste detail, zowel op het gebied van de beheersing van
de ruimte als de architectonische productie gepland. Een plan ontstaat, waarin
de architectuur een eenheid vormt die ondergeschikt is aan en in dienst staat
van het urbanisme.
Het plan van Pombal voor Lissabon is één van de
belangrijkste monumenten ter wereld. Het dwingt niet alleen in zijn architectonische
eenheid bewondering af, maar het is ook een unieke afspiegeling van de
geestelijke processen in de geschiedenis. Het is een monument van nationale en
internationale betekenis: nationaal als symbool van de Verlichting in Portugal
en internationaal als symbool van de rationalistische reactie van de
Verlichting op het onvoorziene. Hij ontwierp een perfect grid met cartesiaanse
lijnen, waarbij de natuurlijke hellingen geabstraheerd werden. Samen met de
architectonische eenheid vormt dit een homogeen en perfect kristal. Deze
architectonische eenheid wordt gekenmerkt door een functionalistische symbiose
tussen barok en neoclassicisme en werd met militaire ingenieurs bereikt door
alle bouwelementen te rationaliseren en te standaardiseren. De hervormingen van
de Portugese maatschappij, zoals de opheffing van de Inquisitie, de uitzetting
van de Jezuïeten, de vernieuwing van het onderwijs en de totstandkoming van een
nieuw verlichte handelsbourgeoisie, zijn symbolisch vertegenwoordigd in dit
plan.
Met de dood van de koning verloor de markies van Pombal zijn
macht en hij werd zelfs bij de terugkeer van het Ancien Régime in 1779
terechtgesteld. Het stedenbouwkundig en architectonisch plan werd echter
volledig uitgevoerd volgens de door hem uitgezette lijnen en is tot nu toe
vrijwel ongewijzigd gebleven, met uitzondering van bepaalde aanvullingen van
architectonisch hoge kwaliteit, waaronder veel winkels in de negentiende eeuw.
Conflict
Wie bekend is met de Portugese cultuur weet dat het
conflict, de spanning of misschien de dialectiek tussen enerzijds de cultus van
de noodlotsgedachte van een weliswaar niet gewenst maar wel gekoesterd noodlot
en anderzijds de rationaliteit, de capaciteit tot actie en de macht om
gebeurtenissen te bepalen en om de toekomst in eigen hand te nemen, nog steeds
het denken van de hedendaagse Portugees bepaalt. Dit conflict speelt opnieuw
wanneer op 25 augustus 1988 het noodlot Lissabon weer treft en wel precies in
het volmaakt bewaard gebleven hart van de stad. De pijn en de droefheid om het
verloren gegane worden, samen met de wens en het pleidooi voor een exacte
reconstructie, door iedereen gevoeld. Het is een reflectie op de wond, die niet
alleen is geslagen in de architectonische eenheid van het plan, maar ook in de
stad als getuigenis van de geestelijke houding die zij vertegenwoordigt.
In Portugal is helaas geen sprake van een goed
georganiseerde Rijksdienst voor de Monumentenzorg met een juridische en
ethische macht en met architecten, die gespecialiseerd zijn in restauratieproblemen
en behoud van cultureel erfgoed. De architecten in Portugal zijn, gesteund door
hun bond, nog steeds gewikkeld in een strijd om officiële en professionele
erkenning. Een dergelijke strijd brengt altijd een identiteitscrisis met zich
mee, evenals egocentrische statements en creatieve syndromen, ook al zijn zij
nog steeds werkzaam in een anti-historicistische architectuuropvatting, als
gevolg van de erfenis van de moderne beweging. De manier waarop restauraties
van en interventies in nationale monumenten zoals ’a Casa dos Bicos’, ‘o Museu
Nacional de Arte Antiga’ en het wereldberoemde monument ‘o Torre de Belém’ zijn
uitgevoerd, illustreert de angst van de Portugese architecten voor de pastiche.
Ook wordt hiermee aangetoond hoe hun concept van moderniteit aansluit bij de
mythe van een breuk met het historicisme, een mythe die nog steeds —en vooral
bij de gevestigde orde— geldig is. Deze voorbeelden laten tevens zien, dat als
er sprake is van een historische vorm, deze nog altijd gerelativeerd wordt door
de veilige ironie van een oppervlakkig postmodernisme.
Binnen de overgangsfase die het Postmodernisme in feite is
getuigt de anti-thetische houding van een architect als Quinlan Terry, die in
zijn stedenbouwkundig plan voor Richmond breekt met de code van de ironie en de
relativiteit met betrekking tot de historische vorm, van moed. Hij durft het
aan een eenheid te creëren tussen vorm en inhoud, die opnieuw gebaseerd is op
de metafysische betekenis van de klassieke code. Hierdoor transcendeert hij het
Postmodernisme in zijn essentie, maar nu binnen een andere ironie, namelijk de
ironie van de dialectische processen van de geschiedenis. In die zin is Quinlan
Terry werkelijk avantgardistisch.
Aldus, is de intuïtieve keuze van de toenmalige burgemeester
van Lissabon voor Alvaro Siza om een plan voor de herbouw van het Chiado te
maken een goede keuze geweest. Intuïtief omdat Siza buiten architectonische
kringen vrijwel geheel onbekend was in Portugal en zeker bij de burgemeester,
die een onvoorstelbare naïviteit vol technocratische idealen aan de dag legde
met betrekking tot de architectuur en stedenbouw. Hij geloofde niet alleen in
de mythen van een moderniserende dynamiek, maar was bovendien voorstander van
postmoderne complexen met de sfeer en uitstraling van een digitale kermis in
een provinciestad. De keuze voor Alvaro Siza is het gevolg van zijn
internationale erkenning, die tot uitdrukking is gebracht door de toekenning
van vele internationale prijzen.
Levend geheugen
De onvervangbaarheid van het verloren gegane erfgoed vormt
het grootste probleem voor de herbouw van het Chiado; de theesalon ’Ferrari, de
bijouterie Casa Batalha’, de parfumerie ’Gardenia’ behoorden tot de ’bon chic’
van het fin de siècle. Deze gelegenheden representeerden een organisch
gegroeide kwaliteit afkomstig uit het erfgoed van een verpauperde aristocratie
in tegenstelling tot de geforceerde protserigheid van de nouveau riche met zijn
gepolijste marmeren gevels. Hierin ligt ook de reden waarom Lissabon nog steeds
wordt gezien als een van de laatste steden van Europa met een centrum stralend
van vergane glorie.
Voor- en achterzijde van het Chiadogebouw, voor de brand.
Volgens Alvaro Siza ligt het zwaartepunt van het herstel van
de Chiado achter de gevels. Het behoud en herstel van de gevels zelf vindt hij
minder belangrijk, het is hem om het even of ze worden behouden of niet. Het is
de retoriek van een ontwerper die begrijpt dat het behoud en de restauratie van
het architectonisch erfgoed niet beperkt blijft tot het historisch beeld, maar
dat het ook gaat om de functie, het gebruik en de sociale dynamiek ervan. De
belangrijkste functie die aan het historisch centrum teruggegeven moet worden
is de woonfunctie. In de ’Baixa’ is men in staat geweest om winkels van
kwaliteit te behouden, maar het wonen, een van de belangrijkste functies, is
hier verloren gegaan. s’Avonds is dit gedeelte van Lissabon een stuk dode stad.
Bij het weer bewoonbaar maken van het Chiado speelt de
circulatie van de voetgangers een belangrijke rol. Positieve ontwikkelingen
vonden al plaats met het verkeersvrij maken van de Rua Augusta (belangrijke as
in het centrum) en de Rua do Carmo. De beslissing om het grote ’Praca do
Comercio’ —nu nog een parkeerterrein— weer aan de voetgangers terug te geven
als een soort openluchtsalon is echter van fundamenteel belang en moet nog
genomen worden. Dit hele proces moet plaatsvinden binnen strikte voorwaarden,
die de bestaande structuren respecteren. Belachelijke en gevaarlijke plannen
zoals het speculatieve plan om een voetgangersbrug dwars over de Avenida da
Liberdade te bouwen en daarmee de skyline van de boulevard aan te tasten, mogen
geen voet aan de grond krijgen.
De strategie van Siza is erop gericht dat het geheugen ook
daadwerkelijk beleefd kan worden door de bewoners —een derde van de door Siza
geplande ruimte is bestemd voor wonen — , die zich bewegen tussen en in het
erfgoed. Bewegingslijnen en ontmoetingsplaatsen van voetgangers worden
gecreëerd, waarbij zelfs terug gegaan wordt op situaties van voor de
aardbeving. Door het plannen van de innerlijke structuur blijft Siza trouw aan
het ritme en de geleding van de façaden en aan het rigide, maar half geplande
karakter van het Pombalijnse interieur.
Dit ontwerp, gebaseerd op het functioneren, wordt pas
voltooid en krijgt pas betekenis in de reconstructie van de gevels en dus in de
manier waarop Siza een exacte reconstructie van het nog vroeger bestaande
maakt, niet alleen op het niveau van volumes en contouren, maar ook op het
niveau van details. Hierbij gaat hij terug op het achttiende eeuwse plan,
waarmee hij het oorspronkelijke ritme en de oorspronkelijke vorm van de
winkelopeningen respecteert. Er zijn belangrijke historische details voor
serieproductie aan te wijzen, die al in het plan uit de achttiende eeuw werden
vastgelegd, zoals de tralies van de ijzeren balkons of de profieldiepte en het
soort van raamkozijnen, die overigens in de tekeningen van Siza niet worden
toegelicht. Alvaro Siza heeft laten zien waar de echte uitdaging ligt. Hij
transcendeert de beperkte vertaling van ‘scheppend architect’, begrijpend dat
binnen de dialectische processen van de geschiedenis een pastiche niet bestaat.
Binnen de bestaande mogelijkheden heeft hij zich als een heuse planner van de
toekomst bewezen en nieuwe mogelijkheden geschapen naar de beste traditie van
de Verlichting van Pombal: een menselijk, gepland en rationeel antwoord op de
calamiteit.
Lisbon
Reconstruction Plan by Alvaro Siza
By António
Sérgio Rosa De Carvalho
Urban planning
/ 12 Mar 1991
https://www.dearchitect.nl/projecten/wederopbouwplan-lissabon-door-alvaro-siza
Map of
Alvaro Siza'splan. Blue: buildings
within planning area; orange: public zone; red: building to be broken down for
public zone purposes; pink: passage; brown: metro access.
António Sérgio
Rosa De Carvalho - The Netherlands Architecture Institute recently published an
exhibition of Alvaro Siza's plan to
rebuild Lisbon.1 In 1988, the Chiado,
the heart of Lisbon, wasdestroyed by fire. Siza
designed a plan, which returns the residential function to the center.
According to Antonio Sergio Rosa de Carvalho, who puts Siza's plan in
perspective of the Plan of Pombal at the
time of the Enlightenment, Siza's strategy is
Siza to ensure that the memory of the city can actually be lived by the
inhabitants.
"Lisbonne,
who is no longer, had more vices than London, than Paris, immersed in delights?
Lisbon is damaged,and
we dance from Paris."
With this famous
poem Voltaire sums up the spiritual reaction of the eighteenth century to the
Lisbon disaster, the earthquake of 1755. A reaction, on the one hand, deism,
which was characterized by an optimistic vision of nature and belief in a
universal harmony as a result of the legacy of the Newtonian world concept, and
on the other hand the bewilderment because of the irrationality of a disaster
of such magnitude.
In this
perspective, the Lisbon reconstruction plan should be regarded as a 'par excellence'
plan of the Enlightenment. So not only does the metaphor of 'architectural
phoenix'apply, the resurrection of a city also means an urbanist synthesis and
'avantavant la lettre' of a social and
political plan of the Enlightenment for Portuguese society. A society that had
become paralyzed between the colonial wealth and the 'gold' of Brazil, the
inertia of an empire in decline and the megalomaniacal tendencies of the
Baroque, which were experienced only in an atmosphere of counter-reformation.
Against this background, this natural disaster caused an abrupt transition from
the Ancien Régime to the Enlightenment, from paternalistic absolutism to
enlightened despotism.
The centre of
Lisbon with the grid as designed during
the Enlightenment by the Marquis of
Pombal. In the foreground the square that should be car-free in the
future
Sebastiao José de
Carvalho e Melo, Marquis of Pombal,
strengthened by his iron will and his political conviction, is the great man
behind the plan for the reconstruction of Lisbon, which reflects the zeitgeist
of the Enlightenment. For the first time in Lisbon's history, the city is
planned down to the smallest detail, both in terms of space control and
architectural production. A plan emerges, in which architecture forms a unit
that is subordinate to and in the service of urbanism.
Pombal's plan for
Lisbon is one of the most important monuments in the world. Not only does it
command admiration in its architectural unit, but it is also a unique
reflection of the spiritual processes in history. It is a monument of national
and international significance: national as a symbol of the Enlightenment in
Portugal and internationally as a symbol of the rationalist reaction of the
Enlightenment to the unforeseen. He designed a perfect grid
with cartesian lines, abstracting the natural slopes. Together with the
architectural unit, this forms a homogeneous and perfect crystal. This
architectural unit is characterized by a functionalist symbiosis between
Baroque and neoclassicism and was achieved with military engineers by
rationalizing and standardizing all building elements. The reforms of
Portuguese society, such as the abolition of the Inquisition, the expulsion of
the Jesuits, the renewal of education and the creation of a newly enlightened
trade society, are symbolically represented in this plan.
With the death of
the king, the Marquis of Pombal lost his power and was put to trial on the
return of the Ancien Régime in 1779. However, the urban and architectural plan
was fully implemented according to the lines he has drawn up and has so far
remained virtually unchanged, with the exception of certain additions of
architecturally high quality, including many shops in the nineteenth century.
Conflict
Anyone familiar
with Portuguese culture knows that the conflict, the tension or perhaps the
dialectic between, on the one hand, the cult of the idea of doom of an
admittedly unpought but cherished fate, and on the other hand, the rationality,
the capacity for action and the power to determine events and to take the
future into their own hands, still determines the thinking of contemporary
Portuguese. This conflict will play again when, on 25 August 1988, fate strikes
Lisbon again, precisely in the perfectly preserved heart of the city. The pain
and sadness of being lost, along with the desire and the plea for an exact
reconstruction, felt by all. It is a reflection on the wound, which is struck
not only in the architectural unity of the plan, but also in the city as
testimony to the spiritual attitude it represents.
In Portugal,
unfortunately, there is no well-organised National Service for the Preservation
of Monuments with a legal and ethical power and with architects specialising in
restoration problems and the preservation of cultural heritage. The architects
in Portugal, supported by their union, are still wrapped up in a battle for
official and professional recognition. Such a struggle always entails an
identity crisis, as well as self-centered statements and creative syndromes, even
though they still operate in an anti-historicist architectural conception, reflecting the
legacy of the modern movement. The way in which restorations of and
interventions in national monuments such as 'a
Casa dos Bicos','o
Museu Nacional de Arte Antiga'and theworld-famous monument 'o Torre de Belém' have been carried out
illustrates the fear of Portuguese architects for the pastiche. It also
demonstrates how their concept of modernity fits in with the myth of a break
with historicism, a myth that is still valid – and especially among the
established order. These examples also show that if there is a historical form,
it is still put into perspective by the safe irony of superficial
postmodernism.
Within the
transitional phase that Postmodernism is in fact, the anti-thetic attitude of an architect like Quinlan Terry,
who in his urban plan for Richmond breaks with the code of irony and relativity
with regard to the historical form, testifies of courage. He dares to create a
unity between form and content, which is again based on the metaphysical
meaning of the classical code. As a result, he transcends Postmodernism in its
essence, but now within another irony, namely the irony of the dialectical
processes of history. In that sense, Quinlan Terry is truly avant-garde.
Thus, the
intuitive choice of the then mayor of Lisbon for Alvaro Siza to make a plan for the reconstruction of
the Chiado has been a good choice. Intuitive
because Siza was almost entirely unknown outside
architectural circles in Portugal and certainly with the mayor, who displayed
an unimaginable naivety full of technocratic ideals regarding architecture and
urban planning. He not only believed in the myths of a modernizing dynamic, but
was also in favour of postmodern complexes with the atmosphere and appearance
of a digital fairground in a provincial town. The choice of Alvaro Siza
is the result of his international recognition, which has been expressed
by the award of many international prizes.
Living memory
The
irreplaceability of the lost heritage is the biggest problem for the rebuilding
of the Chiado; the tea room 'Ferrari, the bijouterie Casa
Batalha', the perfumery 'Gardenia' belonged to the 'bon chic' of the fin
de siècle. These occasions represented an organically grown quality derived
from the heritage of an impoverished aristocracy as opposed to the forced
protserity of the nouveau riche with its polished marble facades. It also
explains why Lisbon is still seen as one of the last cities in Europe with a
centre of faded glory.
Front and rear of
the Chiado building,before the fire.
According to
Alvaro Siza, the centre of gravity of the Chiado's
recovery lies Chiado behind the facades.
He considers the preservation and restoration of the façades themselves less
important, it is him whether they are preserved or not. It is the rhetoric of a
designer who understands that the preservation and restoration of the
architectural heritage is not limited to the historical image, but that it is
also about its function, use and social dynamics. The most important function
to be returned to the historical centre is the residential function. In
the'Baixa'one has been able to maintain shops of quality, but the living, one
of the most important functions, has been lost here. In the evening, this part of Lisbon is a piece of dead city.
The circulation
of pedestrians plays an important role in making the Chiado habitable again.
Positive developments have already taken place with the road-freeing of
the Rua
Augusta (important axis in the
centre) and the Rua do
Carmo. However, the decision to return the largePraca do
Comercioto pedestrians as a kind of open-air salon is fundamental and
has yet to be taken. This whole process must take place within strict
conditions, which respect the existing structures. Ridiculous and dangerous
plans such as the speculative plan to build a pedestrian bridge across the
Avenida da Liberdade
and thereby damage the skyline of the boulevard should not gain a
foothold.
Siza's strategy
is to ensure that the memory can actually be experienced by the inhabitants —a
third of the space planned by Siza is
intended for living — who move between and in the heritage. Pedestrian movement
lines and meeting places are created, even going back to pre-earthquake
situations. By planning the inner structure,
Siza stays true to the rhythm and articulation of the façads and to the
rigid but h alf-planned character of the
Pombaline interior.
This design,
based on its functioning, is only completed and only takes on significance in
the reconstruction of the façades and thus in the way that Siza makes an exact reconstruction of the even
earlier existing, not only at the level of volumes and contours, but also at
the level of details. He goes back to the eighteenth century
plan, with which he respects the original rhythm and the original shape
of the shop openings. Important historical details for serial production can be
identified, which were already laid down in the plan from the eighteenth
century, such as the bars of the iron balconies or the tread depth and the type
of window frames, which, incidentally, are not explained in Siza's drawings. Alvaro Siza
has shown where the real challenge lies. He transcends the limited
translation of 'creative architect', understanding that within the dialectical
processes of history a pastiche does not exist. Within the existing
possibilities, he has proven himself as a true planner of the future and created
new possibilities according to the best tradition of the Enlightenment of Pombal: a human, planned and rational response
to the calamity.
Sem comentários:
Enviar um comentário